Uzayda devasa bir çöplüğün var olduğunu biliyor muydunuz? Peki, sizce bu çöplerin miktarı ne kadardır? Dünya’dan 1957 yılında gönderilen ilk uydu olan Sputnik’in Uzay’a varmasıyla uzay insanlığın çöplüğü oluşmaya başladı.
Roketlerin ve uzay araçlarının parçaları, uydu bataryaları gibi atıklar bu çöplerin başlıca müdavimleri oldu. Uzay çöpü, Dünya’nın etrafında dönmeye devam eden, işlevini yitirmiş, tekrar kullanımı pek de mümkün olmayan atıklara deniyor. Kimi zaman uzay araçlarının kontrolünün sağlanması amacıyla uzay araçlarından bilinçli bir şekilde çıkarılan parçalar da uzay çöpü kategorisine giriyor. Sadece bir defa kullanılmak amacıyla gönderilen roketler de yine uzay çöpü olarak adlandırılıyor. Bazen insanlara gülünç gibi gelecek ancak son derece tehlikeli olaylar da uzayda yaşanmıyor değil. Örnek olarak, takvim yaprakları 1965 yılını gösterdiği sıralarda Edward White adında bir astronot elinden eldivenini kaçırıyor.
Kaçan eldiven Uzay’da 30 gün boyunca saatte 28.000 kilometre hızla Dünya’nın etrafında dönüyor. Bu eldiven görece orta büyüklüğe sahip ve bu da ‘Uzay Çöplerinin Büyüklükleri’ sınıflandırmasında 10 santimetreden büyük çöpler kategorisine giriyor. Bu sınıflandırmada 22.000’den fazla sınıflandırılmış cisim bulunuyor. İlk grupta 1 santimetreden küçük olup, yüzeylerde ufak hasarlara neden olan ve sayıları 128.000.000’dan fazla olan cisimler var. İkinci grupta, 1 ile 10 santimetre aralığında olan, uyduların yüzeyinin delinmesine sebep olabilen ve sayıları 900.000’i geçkin cisimler yer alıyor. Son olarak eldivenimizin de içerisinde bulunduğu 10 santimetreden büyük, tamir edilemeyecek sorunlara neden olan ve sayıları 34.000’den fazla olan cisimler var. Dünya’nın etrafında dönen ve takip edilen 22.300 cisim bulunuyor. Bu 22.300 cismin toplam ağırlığı ise yaklaşık 8400 Ton yapıyor.
Uzay çöplerinin konumuna bakılarak yapılan bir yörünge sıralaması var. İlk yörünge olan Kutupsal Yörünge, içerisinde Uluslararası Uzay İstasyonu ve Hubble Uzay Teleskobu’nun yer aldığı, yerden 400 km yükseğe kadar olan alanı kapsıyor. Bu yörüngede Hubble’ın eski parçası olan bir panel de yer alıyor. 2. Yörünge, 2000 kilometreye kadar olan alanı içinde barındıran iletişim ve çevreyle alakalı olan uyduların bulunduğu yörünge olan Alçak Dünya Yörüngesi. Dünya İle Senkronize Yörünge olan 3. Yörünge, 35.800 km’lik alanı kapsayıp cisimlerin Dünya ile eş zamanlı olarak döndüğü, içinde Casus Uyduların ve Uzay Çöplerinin büyük miktarının olduğu bir yörüngedir. 100.000 kilometreye kadar olan ve içinde yüksek yörüngelerde çalışan Astronomi Uydularının bulunduğu yörüngeye de Yüksek Dünya Yörüngesi deniyor. Bakıldığı zaman 100.000 km’ye kadar atıkların bulunduğu yörünge bile var.
Uzak gezegenlere gitmeye çalışan insanlık deyim yerindeyse kapısının önünü temiz tutmakta bile zorlanıyor. İnanılmaz hızlara ulaşan bu çöpler arasından bilim yapmaya çalışan bilim adamları ve astronomlara karşı bütün bu uzay çöpleri birer mermi gibi zarar veriyor.
Bilimin aydınlık yarınlar için uğraştığı bu yolda uzay çöpleri, yolumuza döşenmiş mayınlar hükmünde. Bu çöplüğümüzü temizlemeye çalışan şirketler elbette bulunuyor. Ancak bunlar da yüksek mühendislik ve maliyetler nedeniyle bu işten ellerini çektikleri takdirde sonumuzun iyi olmayacağı kesin.
Ömer Faruk KARAOĞLU
Genel Kaynak: https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/sites/default/files/posterler/41x55_uzay_copleri_poster_temmuz_2019.pdf
