Kuraklık; önemli ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri olan bir doğa olayıdır. Başlangıç ve bitiminin belirlenmesinin güçlüğü nedeniyle diğer doğal afetlerden farklıdır. Yavaş yavaş kuvvetini arttırır ve olay sona erdikten yıllar sonra bile etkilerini devam ettirebilir. Etkilediği alanlara göre tanımı farklı olmakla birlikte, günümüzde etkisini iyice göstermeye başlamış ve gelecekte sıkıntı yaratacak bir afet olmaya başlamıştır. Kuraklığın genel tanımı; yıllık ortalama yağışı 250 milimetreden az, değiştiremeyeceğimiz ancak etkilerini azaltabileceğimiz bir afet iken asıl etkisini gösterdiği ziraat için yağışın az olması ve topraktaki nem miktarının solması olarak nitelendirilebilir. Çevre açısından konuyu ele alacak olursak tarımsal ürünler, meralar ve orman üretiminde azalma, yangın felaketlerindeki artış, su seviyelerinde azalma, vahşi hayvanların ölüm oranlarında artış gibi olaylar örnek olarak gösterilebilir. Bunlar genel örnekler olup günümüzdeki asıl örnekleri çok daha vahimdir.  Örneğin, Güney Afrika’da her geçen gün zürafa, sığır ve çoğu büyükbaş hayvan su ve yiyecek bulamadıkları için ölmektedirler. Yine aynı şekilde Türkiye’de bulunan göllerdeki çoğu hayvan ikamet ettikleri göllerin kurumaya başlamasıyla birlikte göç etmeye başlamışlar ya da daha kötüsü ölmeye başlamışlardır.

Yalnızca çevre için değil insanlık için de örneklerini tarım üzerinden görmek mümkündür. Dünyada artan nüfus ve buna bağlı olarak gerçekleşen şehirleşme gıda talebini arttırmıştır. Ancak vahşi sulama yöntemleri, bilinçsizce yer altı sularınının kullanılması, yağış azlığı, ruhsatsız kuyuların açılması su kaynaklarının kurumasına neden olmuş ve artan gıda talebini gerçekleştiremeyecek duruma getirmiştir. Dünyanın her yerinde çiftçiler sıkıntı çekmeye ve su istemeyen meyve ve sebzeler yetiştirmeye başlamışlardır. Çünkü gerek suyun kısıtlı kullanılması gerekse kuraklığın oluşmasıyla birlikte bu ürünlerin yetiştirilememesinden dolayı fiyatları artacağından, ülkeler bu yönteme zorunlu olarak yönelmişlerdir. Ancak fiyatların artmasından önce kuraklığın bitkilerde su yetersizliğinden dolayı verimi azaltacağı, kalitesizleştireceği, büyüme ve yavaşlamayı durduracağını, solgunluğa yani su verilmediği takdirde öleceği, en önemli sorun olarak göz önüne alınıp unutulmaması gereken bir noktadır. Örneğin son zamanlarda İspanya bu yüzden kendi iklim koşullarına uygun yetiştirdiği zeytin vb ürünleri artık bir kenara bırakmış ve avokado yetiştirmeye başlamıştır. Türkiye’de ise özellikle yarı kurak ve kurak iklime sahip İç Anadolu ve Doğu Anadolu çiftçileri çok su isteyen pancar ve mısır gibi bitkiler yerine yonca ve arpa gibi az su isteyen bitkileri tercih etmiştir. Görüleceği üzere, bu afet zamanla hayatımızı, tüketeceğimiz gıdayı, yaşamımızı değiştirmeye başlamıştır ve bu ilerleyen zamanlarda da devam edecektir. Bu kesinlikle başımıza yeni gelen bir olay değildir; önceki dönemlerde de insanların hayatlarında iz bırakmış ve bazen göçe bazen ise kıtlığa yol açmıştır fakat bunlar geçici olup sadece kısa bir dönemi ya da birkaç yılı kapsayacak derecede gerçekleşmiştir.

Tarihte bir zamanlar uzun süre varlığını sürdüren Osmanlı devletinin farklı dönemlerinde kıtlık olmuş ve buna bağlı olarak veba kendini göstermiş; insanlar 50-60 dirhem karşılığında ancak bir ekmek alabilmişlerdir. Kuraklığın etkisinin üç yıl gibi çok uzun bir süre devam ettiği dönemlerde çiftçilerin mağduriyeti daha da artmıştır. Nitekim toprağa bağımlı bir hayat süren köylüler,kuraklığın etkili olduğu dönemde bunun etkisini azaltmanın çaresini bulma arayışı içinde olmuşlar, fakat bu konuda herhangi bir çare bulamayınca bulundukları bölgeyi terk etmek zorunda kalmışlardır. Mesela, 1559-1560 yıllarında Karadenizin kuzey kesimindeki Osmanlı topraklarında şiddetli bir kıtlık meydana gelmiş ve bu kıtlıktan kurtulmak isteyen Kırım Tatarları ve Nogaylar arasında göç hareketleri başlamışır. Yakın zamanda çoğu şeyin ulaşılabilir olması göçü gerektirmemiş ancak insanlar sıkıntıya girmişlerdir. Mısıra hayat veren ve Mısırlıların “lifeline” diye hitap ettikleri Nil Nehri kurumaya yüz tutmuş, Colarado nehrinin kuruması dolayısıyla sıcaklık zamanla 50 dereceye ulaşmış ve insanlar suya erişim problemi yaşamış, Kenya, Somali gibi ülkelerde insanlar çok az suyla banyo yapmaya başlamıştır. Türkiye’de ise Eber Gölü, Işıklı Göl, Meke Gölü, Akgöl gibi göllerin kurumasıyla bu bölgelerde yapılan balıkçılık faaliyeti zamanla kaybolmuş halk her açıdan zor duruma düşmüştür. Hayvanlarını otlatamadıkları için çoğu büyükbaş hayvan kesime gitmiş veya ölmüştür. Bu durum, buralarda yaşayan halk için hem ekonomik hem de sosyal sıkıntılara sebep olmuştur. Bu konuyla ilgili ülkeler kendi içinde çözüme gitmeye çalışsa da ilk hareket bir sözleşmeyle gerçekleşmiştir. Haziran 1992’de Brezilya’nın Rio de Janerio kentinde yapılan Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda, yaklaşık iki yıl süren çalışmalar sonucunda, “Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Savaşım Sözleşmesi (BMÇSS)” Haziran 1994’te Paris’te kabul edilmiştir.

Günümüzde ise bazı ülkeler damla sulama sistemi ve küçükbaş hayvancılığı üretimine geçmiştir. Elbette bütün bu önlemler kuraklığı engellemeye yetmeyecektir ancak oluşmasını yavaşlatacaktır. Bu sorun için hepimiz kendimize düşen görevi gerçekleştirmeliyiz. Küçük bir eylem gibi duran boşa akan çeşmeyi kapatmak bile litrelerce suyun kurtarılmasında önemli rol oynamaktadır. Daha fazla insan bilinçlendirilmeli, ruhsatsız kuyular açılmamalı ve tarımda kullanılan vahşi sulamanın önüne geçilmelidir. Bu ve bunun benzeri önlemler alındıkça çocuklarımıza, bizden sonra yaşayacak insanlara yani kısacası bizden sonraki nesile az da olsa bir miras bırakabiliriz.

Çağla UÇAK

Kaynakça

Aydoğan, A. (2009). Türkiye’de Son Yıllarda Gözlenen Kuraklık Hadiselerinin Değerlendirilmesi. Su Kaynakları, 1-11.

Buschatzke, T. (2021, 08 14). “40 Million People Rely on the Colorado River, and Now It’s Drying Up”. (V. NEWS, Röportaj Yapan)

Caywood, N. (2021, 08 14). “40 Million People Rely on the Colorado River, and Now It’s Drying Up”. (V. NEWS, Röportaj Yapan)

Cevni, S. (2021, 01 07). “Türkiyede Kuraklık”. (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Ceylan, A. (2009). Türkiye’de Son Yıllarda Gözlenen Kuraklık Hadiselerinin Değerlendirilmesi. Su Kaynakları, 1-11.

Çiçek, Ş. (2021, 10 27). “Türkiye’nin Gölleri Kuruyor”. (B. N. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Çırak, C. (2006). Soyada Kuraklık Stresi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 231-237.

Erkol, C. (2021, 11 03). “Türkiye’nin kuruyan gölleri toprakları”. (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Ertaş, A. (2021, 11 05). “Bir kuraklık hikayesi: Peyniriyle meşhur Kars’ta üretim nasıl etkilendi?”. (B. N. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Esendal, E. (2006). Soyada Kuraklık Stresi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 231-237.

Gomez, M. A. (2021, 11 01). “İspanya’da tükenen su rezervleri ve kuraklık I Zeytin mi, avokado mu? “. (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Gürkan, R. (2021, 01 7). “Türkiyede Kuraklık”. (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Kapluhan, E. (2013). Türkiyede Kuraklık ve Kuraklığın Tarıma Etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 487-510.

Kavuneker, R. (2021, 01 07). “Türkiyede Kuraklık”. (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Koçulu, Ç. (2021, 11 05). “Bir kuraklık hikayesi: Peyniriyle meşhur Kars’ta üretim nasıl etkilendi?”. (B. N. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Kurnaz, L. (2021, 11 03). “Türkiye’nin kuruyan gölleri toprakları”. (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Menekşe, M. (2020). Bingazide Meydana Gelen Kuraklık ve Etkileri:Kıtlık ve Göç (1892-1893). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 451-474.

Mikhail, A. (2011). Global Implıcations Of The Middle Eastern Environment. History Compass, 952-970.

Mohammed, S. (2021, 12 03). “The drought ravaging East African wildlife and livestock”. (B. NEWS, Röportaj Yapan)

Mollamahmutoğlu, A. (2009). Türkiye’de Son Yıllarda Gözlenen Kuraklık Hadiselerinin Değerlendirilmesi. Su Kaynakları, 1-11.

Özşahin, S. (2021, 11 05). “Bir kuraklık hikayesi: Peyniriyle meşhur Kars’ta üretim nasıl etkilendi?”. (B. N. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Rabo, A.-A. (2020, 01 17). “Why Egypt’s lifeline is drying up | Nile Conflict”. (T. Mater, Röportaj Yapan)

Schmidt, J. (2021, 08 14). “40 Million People Rely on the Colorado River, and Now It’s Drying Up”. (V. NEWS, Röportaj Yapan)

Tunç, F. (2021, 11 03). “Türkiye’nin kuruyan gölleri toprakları”. (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)

Turgu, E. (2009). Türkiye’de Son Yıllarda Gözlenen Kuraklık Hadiselerinin Değerlendirilmesi. Su Kaynakları, 1-11.

Türkeş, M. (2015). Kuraklık,Çölleşme ve Birleşmiş Milletler Sözleşme İle Savaşım Sözleşmesi’nin Ayrıntılı Bir Çözümlenmesi. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 7-55.

Ucaman, A. (2021, 11 03). “Türkiye’nin kuruyan gölleri toprakları” . (D. TÜRKÇE, Röportaj Yapan)